زیگورات یعنی پرستشگاه

بزرگترين زيگورات دنيا كه در ايران واقع شده، چغازنبيل نام دارد و نخستين اثر تاريخي ايران است كه در فهرست ميراث جهاني يونسكو به ثبت درآمده. بناي باشكوه زيگورات چغازنبيل در 1250 سال پيش از ميلاد و در زمان تمدن عيلامي‌ها ساخته شد. زيگورات چغازنبيل پرستشگاهي 5 طبقه بود كه به خدايان محافظ شهر شوش تقديم شده بود و به عنوان هسته مركزي شهر “دور اونتاش” به شمار مي‌رفت. با صفحه گردشگري مجله پيام دلتا همراه باشيد تا با هم به باشكوه‌ترين زيگورات دنياي قديم سفر كنيم و از جزييات معماري آن لذت ببريم.

داستان زيگورات چغازنبيل

پيش از روي كار آمدن سلسله هخامنشيان در 2500 سال پيش، در محدوده خوزستان، تمدن عيلامي روي كار بود و بر آن محدوده حكومت مي‌كرد. اونتاش پادشاه عيلام در محدوده‌اي كه بين هفت تپه و شوش كنوني قرار دارد، شهري بر پا ساخت. اين شهر دو حصار داشت. در هسته مركزي حصار دروني، زيگوراتي باشكوه در پنج طبقه برپا داشت كه ارتفاعش به 52 متر مي‌رسيد. بين حصار اول و دوم شهر نيز معابد كوچكتري ساخت و آن را به الهه‎گان و خدايان سرزمينش تقديم كرد.

پيشكشي براي خدايان

اونتاش، زيگورات چغازنبيل را به خداي محافظ شهر شوش- اينشوشيانك- تقديم كرد. تا ابتداي قرن اخير، اين معبد بي‌همتا كشف نشده بود. طي ماجراهايي كه در پي كاوش نفت در خوزستان اتفاق افتاد، كارگري غير ايراني متوجه نشانه‌هايي از حضور سازه‌اي بي‌همتا در منطقه شد و طي عمليات حفاري، زيگورات چغازنبيل كه ساليان دراز در زير تپه‌اي از خاك و شن به صورت سبدي وارونه مدفون بود، كشف شد. زيگورات يا زيقورات به سازه‌اي مي‌گويند كه كاربري مذهبي دارد و وسعت هر طبقه، از طبقه بالايي خودش بيشتر است. چغازنبيل نام محلي اين بنا و به معني سبد وارونه است.

اين ساختمان 5 طبقه داشت

باستان شناسان برآنند كه زيگورات چغازنبيل 5 طبقه داشته؛ گرچه هم اكنون فقط دو طبقه و نيم از آن باقي مانده است. طبق بررسي‌هاي گيرشمن، باستان‌شناس نام‌آور فرانسوي، طبقه پنجم به رنگ آبي فيروزه‌اي و طلايي بوده و عيلامي‌ها اعتقاد داشتند خداي‌شان در اين طبقه سكونت دارد و با غروب خورشيد از خانه‌اش مي‌رود و فردا صبح همراه با طلوع خورشيد، مجدد به خانه باز مي‌گردد. تنها خانواده سلطنتي و كاهنان اجازه ورود به اين طبقه را داشتند.

دستگاه تصفيه آب حتي پيش از ميلاد مسيح

يكي از شگفتي‌هاي زيگورات چغازنبيل ، همراه بودنش با تاسيسات تصفيه آب است. در كنار مجموعه بي‌همتاي زيگورات چغازنبيل ، حوضچه‌هايي كشف شده كه باستان شناسان كاربري آن را تصفيه آب عنوان كرده‌اند. عيلامي‌ها آب دز را توسط كانال عظيمي كه حفر كرده بودند، به “دور اونتاش” منتقل مي‌كردند. از آنجايي كه آب گل‌آلود بود، در مسير آب حوضچه‌هايي براي ته‌نشين شدن رسوبات ساخته بودند و آب را با تنبوشه‌هاي سفالي و شيشه‌اي به زيگورات چغازنبيل و ديگر بناها منتقل مي‌كردند.

چطور برويم؟

هيچ قطار، اتوبوس، تاكسي و يا ميني‌بوسي از مسير زيگورات چغازنبيل عبور نمي‌كند. از اين رو ناچاريد با خودروي شخصي يا تور به زيگورات چغازنبيل سفر كنيد. بايد به جاده‌اي كه شوش را به هفت تپه متصل مي‌كند وارد شويد. 40 كيلومتر بعد از شوش و 20 كيلومتر مانده به هفت‌تپه، مسير دسترسي به زيگورات چغازنبيل را خواهيد ديد.

كي برويم؟

زيگورات چغازنبيل از ساعت 7 صبح تا 8 عصر قابل بازديد است. بهتر است ساعات ابتدايي روز را براي بازديد در نظر بگيريد تا گرما كلافه‌تان نكند. همچنين در ساعات نزديك به پايان كار مجموعه قصد بازديد نكنيد. ممكن است نتوانيد بازديد دلچسبي داشته باشيد و مجبور شويد زودتر محوطه زيگورات را ترك كنيد. از مهر تا فروردين بهترين زمان براي بازديد از زيگورات به شمار مي‌رود.

كي نرويم؟

در بازه بيست روزه تعطيلات نوروزي بازديدها به اوج خود مي‌رسد. ممكن است محوطه باستاني “دور اونتاش” را شلوغ ببينيد. به دليل دماي هوا در ميانه روز، صبح و عصر افراد بيشتري از محوطه و زيگورات بازديد مي‌كنند. تقريبا در تمام طول سال زيگورات چغازنبيل را باز خواهيد ديد. فقط در تعطيلات رسمي به مناسبت عزاداري كه بيش از 6 روز در طول سال نيست، امكان بازديد از زيگورات چغازنبيل وجود ندارد. روزهاي تعطيل به مناسبت عزاداري در تقويم رسمي ايران مشخص شده است.

نكات مهم براي بازديد

عكس‌برداري از محوطه‌هاي تاريخي بدون استفاده از فلاش و سه‌پايه ايرادي ندارد. روي سنگ‌فرش‌هاي اطراف محوطه زيگورات چغازنبيل ، اثر پاي كودكي روي سنگ حك شده. از بازديد آن غافل نشويد. همراه داشتن كلاه لبه‌دار، عينك آفتابي و كرم ضد آفتاب توصيه مي‌شود.

همچنين بطري آب به همراه داشته باشيد. در اطراف محوطه زيگورات چغازنبيل با امكانات رفاهي چنداني رو‌به‌رو نخواهيد شد. بنابراين بهتر است خوراكي سبك با خودتان داشته باشيد. اطراف محوطه زيگورات چغازنبيل سايه‌بان ندارد.

اگر در يك روز آفتابي راهي زيگورات چغازنبيل مي‌شويد، شايد بهتر باشد با خودتان چتر ببريد. پوشيدن لباس آستين‌دار رنگ روشن با الياف طبيعي به شما كمك مي‌كند گرما را بهتر تحمل كنيد. محوطه زيگورات چغازنبيل راهنما و سرويس بهداشتي فرنگي ندارد.

نكات مهم براي بازديد افراد با نيازمندي‌هاي خاص

بازديد از محوطه تاريخي زيگورات براي افراد با نيازمندي‌هاي خاص بدون مشكل و محدوديت است. عزيزاني كه از ويلچر استفاده مي‌كنند به راحتي مي‌توانند از اين محوطه ديدن كنند. به نظر مي‌رسد اين مكان براي بازديد خانواده‌هاي داراي فرزند اوتيسم نيز مناسب باشد.