بیستون بر سر راه است…

اغراق نيست اگر بگوييم محوطه تاريخي بيستون با داشتن آثار طبيعي، باستاني و تاريخي در كنار هم در دنيا تك و بي‌نظير است. سراب بيستون باعث شده تا انسان‌ها از عصر حجر تا دوران معاصر اين مكان را براي سكونت انتخاب كنند. غارهاي بيستون كه قدمت آنها به دوره پارينه سنگي مي‌رسد، اطلاعات زيادي از شيوه زندگي انسان‌هاي آن زمان را در اختيار باستان شناسان قرار داده‌اند. اما آنچه بيشتر باعث شهرت جهاني اين پايگاه باستاني شده سنگ نبشته بيستون است. مجموعه تاريخي بيستون در فهرست ميراث جهاني به ثبت رسيده است. با صفحه گردشگري مجله پيام دلتا همراه باشيد تا با هم به مجموعه بيستون سفر كنيم، همه اجزاي آن را ببينيم و از زيبايي‌هاي آن لذت ببريم.

سراب بيستون

سراب بيستون چشمه‌اي است كه در پاي كوه بيستون قرار گرفته است. فاصله اين چشمه تا آثار تاريخي ديگر را مي‌توانيد با پاي پياده به راحتي طي كنيد. يك شاخه از آب چشمه از طريق نهر پرآبي به طرف كاروانسرا در غرب جريان دارد و شاخه اصلي آن معروف به نهر سهراب به طرف رود گاماسياب روان است. وجود اين سراب به همراه طبيعت زيباي پيرامون آن طراوت خاصي به محوطه بيستون بخشيده است.

غارهاي بيستون

بر دامنه كوه بيستون تعدادي غار مربوط به دوره پارينه سنگي مياني وجود دارند. براي مثال غار شكارچيان كه فاصله كمي با مجسمه هركول دارد كهن‌ترين سند سكونت انسان در منطقه بيستون است. در كاوش‌هاي باستاني انجام شده در اين غار اشيائي مانند سفال، ابزار سنگي و قطعات استخواني حيواناتي چون گوزن، غزال، گاو وحشي، پلنگ، شغال، گراز، روباه قرمز و ابزارهايي مانند تبر، تيغه‌هاي سنگي و چند قطعه استخوان انسان مانند دندان پيشين و استخواه ترقوه بدست آمده‌ و قدمتي بين 40 تا 70 هزار سال براي آنها تخمين زده شده است. از غارهاي ديگر موجود در بيستون مي‌توان غارهاي مرتاريك، مرخر، مر دو در و مر آفتاب را نام برد. در اين غارها هم باستان شناسان، ابزار آلات سنگي مربوط به دوران پارينه سنگي مياني كشف كرده‌اند.

سنگ نوشته بيستون

در ارتفاع 80 متري كوه بيستون نقش برجسته‌اي زيبا به همراه كتيبه‌اي سه زبانه قرار دارد كه معروفترين اثر مجموعه بيستون و جزء مشهورترين سندهاي تاريخ جهان است. اين شاهكار سنگ تراشي كه به سنگ نبشته بيستون هم معروف است حكايت پيروزي داريوش اول بر گئومات را همراه با تصاوير ماندگار شرح داده است.

در مركز كتيبه علامت فروهر به زيبايي تمام پديدار گشته و داريوش كه تاج پادشاهي به سر دارد دستش را به نشان ستايش فروهر به سوي آن دراز كرده است. اندازه داريوش اندازه واقعي انسان بوده و قد وي 180 سانتيمتر است. دو نفر از درباريان كه نيزه و كمان در دست دارند در پشت داريوش ايستاده‌اند. قد اين دو نفر از قد شاه كوتاهتر و حدود 150 سانتيمتر است. در زير پاي راست داريوش گئومات به حالت تضرع دست و پا مي‌زند. پشت گئومات 8 نفر از حاميان وي به همراه رهبر قبيله سكاها قرار دارند كه با طناب محكمي به همديگر بسته شده‌اند.

مجسمه هركول

در نزديكي كتيبه بيستون و در ارتفاعي پايين‌تر مجسمه هركول قرار دارد. هركول نام قهرمان اسطوره‌اي يونان و روم باستان و مظهر مردانگي و شجاعت است. روي سكويي هركول به حالت نيم خيز به آرنج چپش تكيه كرده و پياله‌اي در دست چپش دارد. در پشت تنديس هركول كتيبه‌اي به زبان يوناني وجود دارد كه در آن سال ساخت آن را 153 ميلادي معرفي كرده است.

بلاش

در فاصله‌ 400 متري در جهت شمال شرقي كتيبه بيستون يك تخته سنگ مكعب شكل نامنظمي به ارتفاع 5.2 متر قرار دارد كه در سه وجه آن نقش برجسته سه نفر به يادگار گذاشته شده است. نفر مياني «بلاش» شاه اشكاني است كه با قد 180 سانتيمتري به صورت تمام رخ ترسيم شده است. در اين تصوير بلاش پياله‌اي در دست چپ و دست راستش را روي آتشداني گرفته است. كتيبه‌اي هم روي آتشدان نوشته كه در آن بلاش معرفي شده است. در سمت چپ و راست نقش بلاش نيز نقش دو نفر ديگر بر وجه‌هاي ديگر صخره حجاري شده‌اند.

كتيبه شيخ عليخان

كتيبه‌هاي گودرز دوم و نقش برجسته مهرداد دوم كه مربوط به امپراطوري اشكانيان است، در كنار كتيبه شيخ عليخان زنگنه قرار دارند و همه اين ها فاصله كمي با كتيبه بيستون دارند. متأسفانه كتبيه شيخ عليخان روي نقش برجسته مهرداد دوم ايجاد شده و آسيب جدي به آن وارد كرده است. شيخ عليخان زنگنه حاكم كرمانشاه در زمان شاه عباس دوم صفوي بوده است و طي اين كتيبه اعلام كرده مقداري از املاك منطقه وقف كاروانسراي بيستون شود. در كتيبه گودرز هم گودرز به صورت زره‌پوش بر اسبي سوار شده و با نيزه به سواري ديگر حمله كرده و او را از اسب به زمين مي‌اندازد. كتيبه‌اي يوناني در بالاي نقش برجسته سواركار را گودرز معرفي مي‌كند.

فرهاد تراش

از كتيبه بيستون حدود 400 متر كه به سمت غرب برويم بزرگترين صخره تراش خورده ايران را خواهيم ديد كه به فرهاد تراش مشهور است. هنوز هم روي اين صفحه تراشيده شده اثر قلم‌هاي حجاران و گودي‌هاي مخصوص قرار دادن گوه‌هاي چوبي براي بريدن سنگ‌ها ديده مي‌شود. عرض صخره تراش خورده 200 متر و ارتفاع آن حدود 36 متر است. گفته مي‌شود اين صفحه براي ثبت يك واقعه تاريخي توسط خسروپرويز پادشاه ساساني ايجاد شده است.

كاخ ساساني

در جنوب فرهاد تراش يك كاخ ويران شده ساساني وجود دارد كه تاكنون چندين بار مورد كاوش باستان شناسان قرار گرفته است. بر اساس اطلاعات باستان شناسان اين محل در زمان ساسانيان در حال تبديل شدن به يك كاخ بوده كه بنا به دلايلي نامعلوم ناتمام مانده است. سپس در دوره‌هاي بعد كاروانسرايي در آنجا ايجاد شده كه آن نيز بر اثر زلزله از بين مي‌رود. درنهايت در زمان قاجار روستايي روي آن ساخته شده است.

كاروانسراي بيستون

اگر جاده كنار كاخ ساساني را به سمت غرب ادامه دهيم پس از طي حدود دويست متر در سمت چپ كاروانسراي بيستون را خواهيد ديد كه از قرن 17 ميلادي تاكنون سالم مانده است. اين كاروانسرا به دستور شاه عباس صفوي ساخته شده و در زمان شاه سليمان به پايان رسيده است. دور تا دور آن را 47 اتاق احاطه كرده كه در پشت اين اتاق‌ها چهار اصطبل دراز قرار دارند. اين كاروانسرا پس از مرمت به مهمانسراي لاله بيستون تغيير كاربري داده است. مهمانسراي لاله با طراحي سنتي و امكاناتي نظير كافي شاپ، رستوران غذاهاي ايراني و خارجي در كنار سيستم‌هاي مجهز سرمايشي و گرمايشي آماده پذيرايي از گردشگران داخلي و خارجي است.

چطور برويم؟

براي بازديد از محوطه تاريخي بيستون بايد از شرق كرمانشاه به سمت همدان خارج شويد. پس از طي حدود 30 كيلومتر در پاي كوه باعظمت بيستون به شهر بيستون خواهيم رسيد. به محض ورود به شهر، ورودي مجموعه تاريخي بيستون را به راحتي مي‌توانيم پيدا كنيم.

نكات مهم در بازديد از مجموعه بيستون

در نزديكي در ورودي محل مناسب براي پارك خودرو وجود دارد. از آنجا كه محوطه بيستون در دامنه كوه قرار گرفته و مكان‌هاي ديدني آن با هم فاصله دارند در روزهاي پر بازديد هم مشكلي براي گردشگران براي بازديد به وجود نمي‌آيد. اگر در فصل گرم از مجموعه بازديد مي‌كنيد كرم ضد آفتاب، عينك و كلاه مناسب با خود همراه داشته باشيد. تقريبا امكان بازديد از تمام قسمت‌هاي بيستون براي افراد داراي نيازمندي‌هاي خاص وجود دارد و اين عزيزان نيز مي‌توانند از آن ديدن كنند.