باز این چه شورش است…
تعزيه، نمايشي آئيني به شمار مي‌رود كه در معناي امروزي‌اش روايت كربلا را با جزئيات پرسوز و گداز به نمايش در مي‌آورد. تعزيه شاخه‌اي از شبيه‌خواني است. شبيه‌خواني كه آن را مي‌توان مادر تعزيه ناميد، قديمي‌ترين نوع ادبيات نمايشي ايران به شمار مي‌رود. اين هنر نمايشي يكي از جاذبه‌هاي گردشگري فرهنگي ايران است كه هر ساله تعداد زيادي گردشگر صرفا با هدف آشنايي با آن و فرهنگ عزاداري عاشورايي به ايران سفر مي‌كنند. با صفحه گردشگري مجله پيام دلتا همراه باشيد تا گوشه‌هايي از اين آيين را با هم به تماشا بنشينيم.
تعزيه چيست؟
در شبيه‌خواني انواع روايات با درون‌مايه‌هاي مختلف توسط بازيگران به نمايش در مي‌آيد. تعزيه به آن بخش از شبيه‌خواني مي‌گويند كه به مناسبت عزاداري و ذكر مصيبت قهرمانان ملي و مذهبي مردم به نمايش در مي‌آيد. تعزيه در فهرست ميراث معنوي به ثبت جهاني يونسكو درآمده است.
حتي پيش از اسلام!
هنرهاي نمايشي ايراني شاخه‌هاي گوناگوني دارند كه همگي از شبيه‌خواني منشعب شده‌اند. تعزيه هنري نمايشي است كه مي‌گويند از زمان پيش از تاريخ در ايران‌زمين به اجرا درمي‌آمده و ريشه‌اي ميترائيسم دارد. شواهدي وجود دارد كه مي‌گويد تعزيه هاي نخستين براي سوگواري سياوش- يكي از قهرمانان شاهنامه- به اجرا درمي‌آمدند.
بعد از دوران صفويه و روي كار آمدن اسلام به عنوان دين رسمي ايران، تعزيه ها چهره‌اي مذهبي و شيعي به خود گرفتند و براي بيان مصائب كربلا به اجرا درآمدند. تعزيه در مدت كوتاهي به چنان رشد و بالندگي دست يافت كه توانست جاي خود را به عنوان هنري فاخر، مردمي و محبوب و ارزشمند در ادبيات شفاهي و هنرهاي نمايشي ايران باز كند.
تعزيه و دستگاه‌هاي موسيقيايي
تعزيه خواني با دستگاه‌هاي موسيقايي ايراني ارتباط نزديك دارد. بازيگران تعزيه، هركدام در نقش يكي از قهرمانان حادثه كربلا ظاهر مي‌شوند و متناسب با نقش خود، در يكي از دستگاه‌هاي موسيقي نقش خود را كه به نظم(شعر) نوشته شده مي‌خوانند.
صحنه آرايي تعزيه
از ويژگي‌هاي ديگر تعزيه، ايفاي نقش در لباس‌ها و تجهيزاتي است كه در باور ايرانيان به ائمه اطهار منسوب مي‌شود. پوشاك و دكوراسيون صحنه‌هاي تعزيه الزاما شبيه به پوشاك مردم عربستان در 1400 سال پيش نيست. بلكه بر اساس باوري است كه ايرانيان درباره خاندان پيامبر در تخيل خود مجسم كرده‌اند.
شمشير، كلاه‌خود، زره، اسب و ديگر تجهيزات جنگي از ديگر وسايلي است كه در تعزيه به كار مي‌رود.
تعزيه و زنان
در حادثه كربلا زناني نيز حضور داشتتند. با اين حال در تعزيه هيچ زني به بازي گرفته نمي‌شود. نقش زنان را نيز مردان اغلب كم سن و سال به اجرا درمي‌آورند. مردي كه نقش زنان را در تعزيه بازي مي‌كند، “زن‌خوان” نام دارد. او بايد صدايي دلنشين داشته باشد و نقاب بر چهره بزند.
سلسله مراتب تعزيه خواني
نكته مهم ديگر آنكه تعزيه‌خواني سلسله مراتب خاصي دارد و براي خواندن نقش‌هاي مختلف بايد از رده‌هاي پايين شروع كرد. بازيگران تعزيه از كودكي وارد اين هنر- حرفه مي‌شوند و با خواندن نقش كودكان كربلا به ايفاي نقش مي‌پردازند. به اين هنرمندان كه نقش كودكان را مي‌خوانند، بچه‌خوان مي‌گويند.
بچه‌خوان‌ها در طول زمان و همراه با بزرگ شدنشان نقش‌هاي ديگري بر دوش مي‌گيرند تا در نهايت هنگامي كه ميانسال شدند، به نقش امام‌خوان برسند.
مكان‌هاي اجرا
اين نمايش آئيني در بسياري از روستاها و شهرهاي ايران اجرا مي‌شود. اصفهان، مركزي، قم، تهران، قزوين، البرز، كرمان، يزد، همدان، خوزستان، فارس، زنجان،خراسان رضوي و سمنان از جمله مناطقي هستند كه تعزيه در آن‌ها به صورت متمركزتر و حرفه‌اي‌تر به اجرا درمي‌آيد. بعضي روستاها نيز متولي برگزاري اين نمايش مذهبي هستند.
گاهي عامل بقاي روستاهااست!
روستاي اَتو از توابع زيراب كه در استان مازندران واقع شده، نمونه‌اي از روستاهاي خالي از سكنه است كه ساكنان بومي آن فقط در دهه محرم به روستا باز مي‌گردند، نذري مي‌پزند، تعزيه اجرا مي‌كنند و با نذري‌هاي خود ميزبان ميهماناني كه براي ديدن تعزيه به روستا آمده‌اند مي‌شوند. اين روستاها بهترين مكان‌ها براي تماشاي تعزيه و مناسبات فرهنگي مردم در دهه محرم به شمار مي‌روند.
اين هنر در شهرهاي بزرگ معمولا در فرهنگسراها يا مكان‌هاي عمومي به اجرا در مي‌آيد.
هشدارهاي لازم
تعزيه نمايشي ديني است و براي معتقدانش بسيار ارزشمند تلقي مي‌شود. بنابراين هنگام حضور در اين تاتر نمايشي به ارزش‌هاي ديني احترام بگذاريد. تعزيه نمايشي رايگان است و براي تماشاي آن نيازي به خريد بليت يا پرداخت وجه نقد نداريد.
در اغلب مناطقي كه تعزيه برپا مي شود، امكانات رفاهي چنداني براي تماشاچيان وجود ندارد. صندلي‌هاي معمولي- و نه صندلي مخصوص سينما و تاتر- و يا فرش‌هايي براي نشستن تماشاچيان روي زمين، تنها امكانات موجود است. بنابراين اگر به هر دليلي چنين موقعيتي برايتان دشوار به نظر مي‌رسد، بهتر است قيد ديدن اين نمايش مذهبي را بزنيد.
خوردن و آشاميدن و سخن گفتن هنگام تماشاي اين هنر نمايشي ناپسند و توهين‌آميز تلقي مي‌شود. عكسبرداري به صورت معمول ايرادي ندارد. مگر آنكه متوليان مراسم اعلام كنند كه تماشاچيان اجازه عكاسي ندارند.
[ بازدید : 79 ] [ امتیاز : 3 ] [ نظر شما : ]
